Roteiro do Ourense literario

Un paseo polos escenarios e figuras máis emblemáticas da cultura e as letras galegas na cidade das Burgas

Ourense mantén unha estreita relación coa literatura, tanto polo número de autores que aquí naceron e traballaron como polos múltiples retratos que fixeron da cidade. Auria, Auriabella, ou Augasquentes son só algúns dos nomes que se lle refiren, alcumada tamén como a «Atenas de Galicia», a «cidade intelectual» ou, en palabras do escritor Carlos Casares, unha «urbe culta e literaria». Se rastrexamos as orixes deste vínculo deberemos remontarnos ata Alfonso X O Sabio, rei medieval que nas súas famosas Cantigas encomia o «boo vinno d’Ourens».

Será co Padre Feijóo, verdadeiro faro da Ilustración nado moi preto de Ourense, que a cidade cobra un papel fundamental no desenvolvemento da cultura e a lingua en Galicia. En Ourense publica Saco e  Arce  a primeira Gramática galega (1868) e Lamas Carvajal lanza O Tío Marcos d’Portela, primeiro semanario monolingüe en galego co que se inauguratoda unha longa tradición xornalística. Tamén aquí unha das grandes figuras do Rexurdimento, Curros Enríquez, cantará a chegada do tren e, con el, o progreso.

Ourense será testemuña dun segundo Rexurdimentoprotagonizado pola chamada Xeración Nós a comezos do século XX. Intelectuais como Vicente Risco, Otero Pedrayo ou Florentino López Cuevillas lideran desde as súas rúas un movemento que abrirá Galicia ás vangardas da época, e que ten a súa continuación en figuras como Xaquín Lorenzo Xocas ou  Eduardo Blanco Amor. O retrato que este último fai da cidade na súa celebérrima novela A esmorga pode descubrirse a través dun roteiro propio. Tamén a obra deCarlos Casares conta con roteiro na cidade, ideal para coñecer a narrativa contemporánea que continuou este Ourense literario ata os nosos días.

Compartir

1
Eduardo Blanco Amor (1897-1979)
2
Liceo de Ourense
3
Xardíns de Padre Feijóo
4
Jose Ángel Valente (1929-2000)
5
Vicente Risco (1884-1963)
6
Ramón Otero Pedrayo (1888-1976)
7
Museo Arqueolóxico
8
Valentín Lamas Carvajal (1849-1906)
9
Instituto Otero Pedrayo
10
Cemiterio de San Francisco

Eduardo Blanco Amor (1897-1979)

Liceo de Ourense

Xardíns de Padre Feijóo

Jose Ángel Valente (1929-2000)

Vicente Risco (1884-1963)

Ramón Otero Pedrayo (1888-1976)

Museo Arqueolóxico

Valentín Lamas Carvajal (1849-1906)

Instituto Otero Pedrayo

Cemiterio de San Francisco

Pechar
Eduardo Blanco Amor (1897-1979)
title_grouping

Talvez o máis universal dos nosos autores, as súas novelas recrean o ambiente do Ourense da súa mocidade: A esmorga,  Xente ao lonxe, Os biosbardos, A catedral e o neno… Nos Xardíns de Bispo Cesáreo unha escultura lémbrao, xunto ao chamado Recuncho do Lector, como indica a praca veciña. Na rúa Lepanto unha placa identifica a súa posible casa natal mentres que o seu último domicilio atópase na rúa que leva o seu nome. Os seus restos descansan no Cemiterio de San Francisco.

Pechar

Destaca por singular a longa tradición tan ourensá dos faladoiros, que aínda hoxe gozan de boa saúde. Estas reunións onde transmitir e compartir coñecementos celebráronse en boticas, redaccións de xornais, cafetarías, tabernas… e, como non, nas sociedades culturais: o Orfeón, o Ateneo ou o Liceo, co seu fermoso patio de columnas no Pazo dos Oca-Valladares.

Pechar
Xardíns de Padre Feijóo
title_grouping

A estatua do ilustrado Benito Jerónimo Feijóo (1676-1748) foi a primeira que se levantou na cidade. Resultado dunha susbscripción pública, a súa inauguración trouxo días de festa na cidade, con certames literarios nos que participaron Emilia Padro Bazán ou Concepción Arenal. Próxima aos xardíns, outra escultura sobre piar: un fauno a lombos dun moucho, obra de Quessada. Na súa base atopamos unha lembranza das bandas deseñadas, que moitos compraban na próxima libraría La Viuda.

Pechar
Jose Ángel Valente (1929-2000)
title_grouping

Uns fermosos versos na Praza das Mercedes lembran a este ensaísta, tradutor e poeta ourensán. Premio Nacional de Poesía e Príncipe de Asturias das Letras, viviu e escribiu lonxe de Ourense, pero sempre mantivo a cidade na súa memoria, dedicándolle fermosos poemas que evocan recordos da infancia. Foi enterrado xunto ao seu fillo no cemiterio de San Francisco. O antigo Banco de España, hoxe espazo expositivo, leva o seu nome.

Pechar
Vicente Risco (1884-1963)

Na rúa da Paz Risco compartiu a súa infancia con Otero Pedrayo e Florentino Cuevillas. Xuntos liderarían desde elas un dos proxectos culturais máis importante de Galicia, a revista Nós, que deu nome a toda unha xeración. A sede da publicación atopábase na rúa de Santo Domingo. Home de gran cultura, ensaísta e narrador, Risco animou múltiples faladoiros onde se formarían as novas xeracións de artistas. Ademais da placa na súa casa natal, é lembrado cunha rúa.

Pechar
Ramón Otero Pedrayo (1888-1976)
title_grouping

O bautizado como Patriarca das Letras Galega cultivou na súa extensísima obra todos os xéneros posibles. Gran coñecedor da xeografía e historia de Galicia, esta atopámola en novelas como Os camiños da vida, Arredor de si e mesmo en guías turísticas. Foi tamén un magnífico e lembrado orador. A súa estatua vixía hoxe a Praza do Correxidor e a súa tumba pode visitarse en San Francisco.

Pechar
Museo Arqueolóxico
title_grouping

Os estudos arqueolóxicos ocupan un papel destacado na historia cultural de Ourense. O seu precursor foi o sacerdote Marcelo Macías, fillo adoptivo da cidade, que acabaría inspirando e dando nome ao grupo de intelectuais formado por Ferro Couselo, Florentino Cuevillas, Xaquín Lorenzo Fernández e outros. Desde a súa creación en 1942 será aval e motor do Arquivo Provincial e o Museo Arqueolóxico. Unha mostra dos fondos desta institución pode visitarse nas súas instalacións en San Francisco.

Pechar
Valentín Lamas Carvajal (1849-1906)
title_grouping

É un dos pais do xornalismo galego, responsable do lanzamento en 1876 do semanario O Tío Marcos da Portela. Foi a  primeira publicación periódica monolingüe en galego, con sede sede na rúa Lepanto.  No Xardín do Posío, un dos seus recunchos favoritos, unha escultura lémbrao, e tamén no Cemiterio de San Francisco é posible visitar a súa tumba. Foi autor do Catecismo do labrego, considerado o primeiro éxito de vendas da literatura galega.

Pechar
Instituto Otero Pedrayo
title_grouping

Un dos trazos que definiron o ambiente literario e cultural de Ourense é a vontade didáctica, sendo tradición que os vellos mestres formen as novas xeracións de artistas. Símbolo disto é o antigo Instituto de Novo Ensino, inaugurado en 1896. Nel deron clase Marcelo Macías, Saco e Arce ou Eduardo Moreno. Foi sede do Arquivo e o Museo Provincial, e tamén lugar de reunión dos chamado grupo dos «anticuarios», en cuxos faladoiros se discutían as últimas novidades literarias.

Pechar
Cemiterio de San Francisco
title_grouping

Este meláncolico e elegante cemiterio, ao que a banda de rock Los Suaves moneaxea no seu albúm San Francisco Express, é desde 1834 o principal camposanto da cidade. Nel descansan os restos de moitos dos autores que atopamos neste percorrido: Lamas Carvajal, Saco e Arce, García Mosquera, Xavier Prado «Lameiro», Xosé Ramón Oxea «Ben-Cho-Sey», Blanco Amor, as irmás Pura e Doura Vázquez ou José Ángel Valente,o seu gran valedor.